>> preview: espresso kopjes van 3d geprinte rivierklei

“3d printen is een nieuwe keramiektechniek geworden.”

Experiment : 3d printen met lokale rivierklei
Klei wordt al sinds de uitvinding van vuur gebruikt voor de vervaardiging van aardewerk en bouwelementen. Onze eerste onderkomens waren opgebouwd uit aarde, kookgerei en opslagcontainers – waarin vloeistoffen werden bewaard en vervoerd – werden er duizenden jaren lang van vervaar-
digd, en klei wordt sinds mensenheugenis gebruikt voor de creatie van puur decoratieve objecten.

De mogelijkheden voor het ‘maken’ met klei waren tot op heden beperkt; eeuwenlang is er gebruik gemaakt van gangbare technieken, zoals draaien, handvormen, persen
en gieten. Innovatieve technologie – het 3d printen met klei – maakt het nu mogelijk om klei op nieuwe manieren toe te passen. Deze techniek vergroot de ontwerpmogelijkheden
met klei enorm: via de digitale route kan alle denkbare input verwerkt worden tot een basis voor ontwerp.

Huub Looze van Biobased Makerslab Omlab (Arnhem) heeft in opdracht van Fabrikaat de mogelijkheden van het 3d printen met rivierklei onderzocht. Het printen met (rivier)klei zonder toevoegingen is vrij uitzonderlijk, terwijl het printen met ‘pure’, lokale klei een enorme meerwaarde kan hebben voor het bouwen aan een duurzame, nieuwe leefomgeving.

Vormonderzoek : 6e-eeuws aardewerk als input
voor de 3d printer
Archeologische opgravingen uit Nijmegen-Noord – specifiek het recent blootgelegde Merovingische grafveld in Lent – dienen als vertrekpunt voor ontwerpend onderzoek met de 3d printtechniek. Met het aardewerk en de kenmerkende typologie van deze objecten uit de 6e-eeuw als uitgangs-
punt zochten we de mogelijkheden en de beperkingen van het printen met de lokale klei op en werkten we toe naar een nieuwe vormentaal.

In samenwerking met Fabrikaat is de typochronologie van aardewerk uit de 6e-eeuw geanalyseerd op bruikbare input voor de 3d printer.

Het is één groot balansspel:
de eigenschappen van de printpasta, de printsnelheid,
de temperatuur en het lucht-
vochtigheidsgehalte zijn
allemaal van invloed.”

Vormonderzoek op tafel
De driedimensionale vertalingen die dit experiment opleverde zijn de bron geweest voor hedendaagse ontwerp dat een link legt tussen de lokale historie en nu. Het spel tussen de input, en de mogelijkheden en beperkingen van de 3d printtechniek, heeft geleid tot een serie afgeleide drinkbekers. De combinaties tussen de overgangen van de bolling, de knik en de kraag, de depositie van de knik, en de asymmetrie van de met de hand opgebouwde potten zijn vertaald en serie van vijf koppen, voor espresso, koffie, cappuccino, thee en verse muntthee. Het vormonderzoek staat daarmee letterlijk op tafel.

Wetenschappelijk onderzoek :
nieuwe inzichten
Naast het proefondervindelijk experiment en vormonderzoek stond archeologisch en natuurwetenschappelijk onderzoek - uitgevoerd door archeologen - op de planning, om de opgedane inzichten in een wetenschappelijk kader te plaatsen. Kleimonsters van zo’n 25 locaties in Nijmegen-Noord, verzameld door Fabrikaat, zouden hiertoe als referentiemateriaal kunnen dienen. Dit onderdeel heeft vanwege de COVID pandemie grotendeels stilgelegen. Wel is hiermee een begin gemaakt op de Universiteit Leiden, waarover je hier meer kunt lezen. Zodra het weer mogelijk is wordt dit onderzoek voortgezet.